Bananakaka Og algjör sársauki: Það Sem London Kenndi mér Um að Vera Manneskja

Hugleiðingar um samskipti, samkennd og kyrrláta umhyggju frá Kerala til Bretlands.

-------

Einn síðdegis í Walthamstow

Eitt síðdegi í Walthamstow, þar sem ég gisti hjá vini, gekk ég inn í litla matvöruverslun og heilsaði búðareigandanum. Hann hét Fawad. Á örfáum mínútum vorum við sokkin í djúpt samtal – hann var frá landi ekki svo langt frá mínu, landi sem hafði verið mótað af áratuga átökum og seiglu. Fawad talaði um heimilið, um hversu mikið það hefði breyst. Hann sagði mér að glæpir hefðu minnkað svo mikið að söluaðilar gætu nú skilið kerrur eftir eftirlitslausar á nóttunni. „Þú munt finna þær heilar morguninn eftir,“ sagði hann með rólegu stolti.

En svo talaði hann líka um erfiðu breytingarnar – hvernig ungar stúlkur fengu ekki lengur að fara í skóla, hvernig daglegt líf hafði þrengst vegna vaxandi takmarkana. Við töluðum opinskátt og hlýlega saman, mann við mann.

Seinna, þegar ég deildi þessari reynslu með vinum á staðnum, vöruðu þeir mig blíðlega við: „Þannig virkar þetta ekki hér. Bretland er mjög einkamál. Það er ekki hægt að tala svona við ókunnuga – það er ekki viðeigandi.“

Ég varð undrandi. Var það rangt af mér að taka þátt í slíkum mannlegum samskiptum? Er opinská umræða nú talin íþyngjandi?

Bananakaka og mild mótsögn

Strax næsta morgun gerðist þó eitthvað fallegt. Breskur nágranni vinar míns – góðhjartaður, hvítur herramaður – bankaði upp á með heita bananaköku sem konan hans hafði bakað. Hann kom ekki aðeins með kökuna heldur dvaldi við til að spjalla. Við töluðum um allt og ekkert og það fannst mér eðlilegt. Ég hugsaði: kannski snýst þetta ekki um „breskt eðli“ eða „indverskt eðli“.

Kannski hefur góðvild enga þjóðlega siðareglur. Kannski þarf samúð, eins og samræður, aðeins smá opnun til að flæða.

Brighton: Tvær hæðir, tvær byrðar, engin orð

Seinna í Brighton gisti ég hjá annarri vinkonu – sjálfboðaliðasáttasemjara hjá sveitarfélaginu. Þá viku hafði hún sótt fund um lausn ágreinings milli tveggja nágranna sem bjuggu í íbúðum almennings – annars uppi, hins niðri.

Uppi bjó kona sem annaðist veika, rúmliggjandi móður sína í fullu starfi. Niðri bjó móðir einhverfs barns sem öskraði og grét oft hátt. Hávaðinn truflaði konuna svo mikið að lögregla og félagsþjónusta höfðu verið kölluð til ítrekað.

Á fundinum sagði vinkona mín: „Ég gerði bara að hlusta.“ Hún lét báðar konurnar tala. Hún heyrði þreytu þeirra, sársauka þeirra, ótta. „Það féllu tár,“ sagði hún við mig, „en eitthvað breyttist.“ Það sem sló mig var þetta: þessar konur bjuggu aðeins nokkrum metrum frá hvor annarri. Báðar voru umönnunaraðilar. Báðar yfirþyrmandi. En þær höfðu aldrei talað saman. Ekki einu sinni. Ímyndaðu þér ef þær hefðu, í stað þess að auka á vandamálið, átt samtal. Bolli af tei. Tár. Orð sem sýna skilning.

Samkennd umfram klíníska umönnun

Þessar stundir fengu mig til að hugleiða aftur hvers vegna ég kom til London í fyrsta lagi. Ég hafði talað í St. Christopher's um „algeran sársauka“ – hugtak sem nær ekki aðeins yfir líkamlegan óþægindi heldur einnig tilfinningalega, félagslega og andlega þætti þjáningarinnar.

Í Kerala höfum við aðlagað þessa fyrirmynd að samfélagslegri þróun og menningarlegri næmni. En það sem ég geri mér núna grein fyrir er að algjör sársauki takmarkast ekki við þá sem eru að deyja. Hann er alls staðar.

Hjá konunni sem er úrvinda eftir umönnun.

Hjá móðurinni sem getur ekki þaggað niður í vanlíðan barnsins síns.

Í manninum sem er kílómetra frá heimili sínu, berandi með sér hljóða nostalgíu fyrir landinu sem hann skildi eftir.

Í þeim sem vilja tala en vita ekki hvernig, og í þeim sem eru hræddir við að hlusta.

Hættan á að missa eyrun

Við lifum í heimi þar sem einstaklingshyggja er oft fagnað og friðhelgi einkalífs – þótt það sé afar mikilvægt – getur stundum orðið hindrun frekar en mörk.

Auðvitað er einvera ekki alltaf sorg; fyrir suma er það að vera einn val, jafnvel griðastaður. Einmanaleiki er jú djúpstætt persónulegur hlutur – það sem finnst einum einangrandi getur öðrum fundist róandi.

En ég hef áhyggjur af því að ef samúð er aðeins kennd í klínískum aðstæðum – eða aðeins tengd við lífslok – þá eigum við á hættu að glata henni þar sem hennar er mest þörf: í venjulegum takti daglegs lífs.

Ef við kennum börnum ekki að hlusta, að umgangast tilfinningar annarra, að sitja með óþægindum, gætum við alið upp kynslóð sem veit hvernig á að virka en ekki hvernig á að finna til.

Við erum, í kjarna okkar, félagsverur – ekki bara hönnuð til að lifa af, heldur til að vera til sambúðar. Og sambúð krefst meira en nærveru. Hún krefst þess að við tökum eftir sársauka hvers annars.

Lokahugleiðing

Það sem byrjaði sem fagferð varð, fyrir mig, að röð djúpstæðra persónulegra lærdóma.

Ég kom til London til að tala um umönnunarkerfi, um líknandi líknarmeðferð. En það sem ég ber með mér heim er eitthvað einfaldara: samtal við búðareiganda, sneið af bananaköku, þögnin milli tveggja nágranna sem eiga í erfiðleikum.

Þetta eru ekki óvenjulegar stundir. En kannski er samúð það aldrei. Þetta snýst ekki um stórfenglegar athafnir. Þetta snýst um að skapa rými – fyrir sögur, fyrir sorgir, fyrir hvert annað.

Það er líka líknandi umönnun. Og það, að mínu mati, er sú umönnun sem heimurinn þarfnast mest núna.